België, een slechte leerling voor inclusie?
Naar aanleiding van de discriminerende opmerkingen van Zemmour over de integratie van gehandicapte kinderen in het onderwijssysteem wilde Autonomia de balans opmaken van de situatie op het gebied van onderwijsintegratie in België.
En het blijkt dat België tot de slechtst presterende landen behoort...
Tussen gewoon onderwijs en gespecialiseerde infrastructuren is het, als het thema gehandicapten geen deel uitmaakt van je dagelijks leven, gemakkelijk om te verdwalen, geen mening te hebben of er een te hebben zonder een globale visie op de problematiek te hebben. Op het eerste gezicht kan het voor sommigen vanzelfsprekend lijken dat kinderen met een handicap gespecialiseerd onderwijs nodig hebben met bekwame opvoeders om hun schoolopleiding te vergemakkelijken. Talrijke getuigenissen getuigen echter dat de school voor allen, wanneer de middelen daarvoor aanwezig zijn, een bron van ontwikkeling en emancipatie is, zowel voor de leerlingen met een handicap als voor de klas in haar geheel. Kinderen die gewend zijn aan verschillen, groeien immers op met verdraagzaamheid als sleutelwoord.
Volgens Bernard de Vos, algemeen afgevaardigde voor de rechten van het kind, moet het onderwijssysteem van de federatie Wallonië-Brussel ter discussie worden gesteld omdat het gespecialiseerde onderwijs van deze geografische entiteit elk jaar een groeiend aantal leerlingen ontvangt, die niet altijd gehandicapt zijn. Hij zegt: "Ons systeem van speciaal onderwijs verwelkomt kinderen zonder mentale of fysieke handicap. Soms hebben ze gewoon een culturele achterstand die verband houdt met hun achtergrond. Volgens sommigen is dit soort onderwijs een middel tot "sociale degradatie" doordat jongeren met dyslexie, dyscalculie, dyspraxie, enz. en jongeren uit immigrantengezinnen of uit gezinnen met een lage sociaaleconomische status worden verbannen.
In februari 2021, veroordeelde België op internationaal niveau.
In februari 2021 heeft het Europees Comité voor Sociale Rechten, dat toeziet op de toepassing van internationale verdragen op nationaal niveau, de federatie Wallonië-Brussel veroordeeld wegens haar gebrek aan inspanningen om verstandelijk gehandicapte kinderen op school op te nemen. Op welke tekst is deze veroordeling gebaseerd? Het Europees Sociaal Handvest. Deze laatste, door ons land bekrachtigd, maakt schoolinclusie tot regel en speciaal onderwijs tot uitzondering. In de praktijk begunstigt en legitimeert België echter het bijzonder onderwijs. Een argument dat vaak wordt aangevoerd is de wens om het niveau van de klassen te handhaven en de zogenaamd valide kinderen niet te benadelen. Maar wat als deze praktijk meer valide leerlingen en leerlingen met speciale behoeften benadeelt dan men zou denken?
Italië, een model om te volgen?
In Italië is het buitengewoon onderwijs sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw niet meer op zijn plaats en is insluiting dus totaal. Volgens vele bronnen leidt de integratie van deze kinderen op school vanaf jonge leeftijd tot een betere integratie in de samenleving en de arbeidswereld als volwassene.
Is het mogelijk om gewoon onderwijs te volgen en speciale ondersteuning te krijgen?
Dit zou volgens de wet een reële optie moeten zijn, dankzij redelijke aanpassingen en ITT, tijdelijke volledige integratie. Maar de realiteit is veel complexer. Redelijke aanpassingen worden vaak door instellingen geweigerd: "Geen tijd en geen geld! Onder redelijk verstaat de wet aanpassingen die een "aanvaardbare" kostprijs en tijd vergen. Het kind waarvan gezegd wordt dat het bijzondere behoeften heeft, moet dus specifieke en gerechtvaardigde behoeften hebben!
Tijdelijke volledige integratie (TFI) was een andere optie, maar in september 2021 werd die afgeschaft, waarmee helaas een einde kwam aan een mechanisme waardoor deze leerlingen bijstand konden krijgen zonder de gewone school te verlaten. Wat zijn ITT's in de praktijk? Op basis van een overeenkomst tussen een school voor speciaal onderwijs, een gewone school en een PMS-centrum kon een leerling in het gewone onderwijs onderwijs volgen "met ondersteuning van een door de school voor speciaal onderwijs gedetacheerd personeelslid (leerkracht, fysiotherapeut of logopedist, afhankelijk van de behoeften), naar rato van vier uur per week in het basisonderwijs en acht uur in het voortgezet onderwijs" (CLARA VAN REETH, 2021).
Helaas stuiten de steunmaatregelen voor integratie dan ook op grote budgettaire beperkingen. Voor een dosis hoop en om de Singelijn-school in Sint-Lambrechts-Woluwe te ontdekken, een school die openstaat voor iedereen, waar redelijke aanpassingen op uniforme wijze worden aangeboden aan alle leerlingen en waar co-teaching wordt beoefend, is het hier.
Totale inclusie, een onrealistische en ongewenste utopie voor België?
Volgens sommige ouders is het buitengewoon onderwijs het onderwijs dat hun kinderen willen en waarmee zij hun vaardigheden het best kunnen ontwikkelen en verrijken. In het reguliere onderwijs weerspiegelt de beoordeling van kinderen met een handicap (gradering) helaas niet hun potentieel, omdat de leerkrachten vaak niet de opleiding hebben gekregen die hen in staat zou hebben gesteld hun communicatievaardigheden te verbeteren. (b.v. door hun mondelinge output te verminderen, de tijd voor het voltooien van een opdracht te verlengen...). Bovendien hebben onze gespecialiseerde scholen een erkende en gewaardeerde ervaring, wat sommige van onze Franse buren ertoe heeft aangezet zich bij ons gespecialiseerde schoolsysteem aan te sluiten.
→ Voor een lijst van gespecialiseerde scholen in België, klik hier.
Er zij op gewezen dat het buitengewoon onderwijs in België is georganiseerd in 8 categorieën die overeenkomen met 8 verschillende soorten leermoeilijkheden. Volgens de inclusie-asbl zijn de acht types
type 1: licht verstandelijke handicap,
type 2: matige tot ernstige verstandelijke handicap,
type 3: gedragsproblemen,
type 4: lichamelijke handicap,
type 5: ziekte of herstel,
type 6: visuele handicap,
type 7: gehoorverlies,
type 8: instrumentele stoornissen.
Ondanks de erkende kwaliteit van de Belgische bijzondere scholen, is onze stichter, Cléon Angelo, geen voorstander van de bijzondere school, die deze kinderen niet zal laten vertrekken zodra ze volwassen zijn. Hij vraagt zich af: "Waarom volgen we Europa niet en moedigen we de omvorming van deze speciale scholen tot ondersteunende diensten in de gewone school niet aan? Volgens hem moeten we uit dit paradigma stappen: "Speciaal geboren worden, speciaal leven, naar speciale scholen gaan, in speciale structuren werken... en speciaal sterven. Kortom, een speciaal leven zonder iets gewoons".
Wat als het Belgische probleem het gebrek aan keuze was?
Wat als het Belgische probleem de angst voor insluiting is?
Speciaal onderwijs ten koste van alles en zonder vrije wil? Dit is de vraag die in ons artikel wordt gesteld: Waarom laten we de keuze niet over aan de betrokkenen in plaats van deze kinderen en tieners te stigmatiseren en op te sluiten in hokjes (type 1, 2, 4 of 8?) van waaruit ze in de professionele wereld tevoorschijn moeten komen? In ons artikel wordt gewezen op een schrijnend gebrek aan keuze door het gebrek aan toegankelijke en aangepaste gewone scholen.
Waarom is insluiting zo eng? Terwijl we zoveel van anderen kunnen leren! School is ook weten hoe je moet zijn en hoe je moet samenleven!
Laten we afsluiten met het woord te geven aan een toekomstige actrice van morgen!
Géraldine Hasselle, een Master in psychologie aan de UCL:
"Ik herinner me dat ik tijdens sommige cursussen van mijn bachelor de verschillende schoolsystemen in België bestudeerde en in het bijzonder de gespecialiseerde onderwijssystemen die georganiseerd waren volgens de "Types" van moeilijkheden. De professoren legden uit hoe gespecialiseerd onderwijs een voordeel had boven gewoon onderwijs, maar we vroegen nooit naar de nadelen. Dit systeem lijkt inderdaad een aantal opmerkelijke kwaliteiten te bezitten, aangezien het een speciale follow-up van jongeren mogelijk maakt. In het algemeen ben ik van mening dat bijzondere scholen beter zijn aangepast aan de behoeften van de leerling en aan zijn of haar leertempo. Zij zetten strategieën op om moeilijkheden te overwinnen en van wat ik tijdens mijn stage heb gezien, lijken de leraren naar de jongere te luisteren en zich welwillend op te stellen. Dingen die alle lessen zouden moeten bevatten, toch? Waarom klagen dan steeds meer jongeren in het reguliere onderwijs over de woedeaanvallen van de wiskundeleraar bij elk fout antwoord of over hun angst om een vinger op te steken om een vraag te stellen? Ik denk dat het veilig is om te zeggen dat we allemaal wel een kind in deze situatie kennen. Laten we dus naar hen luisteren en proberen het Belgische onderwijssysteem in zijn geheel te herdenken! Het is echter waar dat hiervoor middelen nodig zijn. Voor mij is het absoluut noodzakelijk dat leerkrachten / buitenschoolse opleiders worden opgeleid in inclusie om de kwaliteit van het buitengewoon onderwijs te behouden en te verbeteren in de mainstream. Zonder dit zou het heel gemakkelijk zijn om in de val van "het is gemakkelijk" te lopen en al deze vooruitgang op onderwijsgebied te verliezen. We hebben alles te winnen. "
Door Florence Defraire